मूळामध्ये या गाण्याची भट्टी मनासारखी जमत नव्हती.. म्हणजे दिग्‍दर्शकांना नक्की काय हवंय तेच स्प्ष्ट होत नव्हतं. काळोखात तीर मारावेत तसे कवी आणि संगीतकारांचे प्रयत्‍न चालले होते. बोलता बोलता नृत्याचा संदर्भ निघाला. त्यावर हृदयनाथांनी त्यांच्या ठेवणीतली एक हिंदी चिजवस्तू बाहेर काढली. 'मोहे आयी न लाज कि इतना जोर से नाची आज, कि घुंगरू टूट गये..' मंगेशकरांनी त्या शब्दांना चाल मात्र अर्थात त्यांची निराळी केली होती. ती चाल आणि ते शब्द अप्पा जोगळेकरांना आणि मलाही खूपच आवडले. तेव्हा त्यांचाच मराठीत अनुवाद करावा असं ठरलं. असला काव्यानुवाद ही माझ्या आवडीचीच गोष्ट.
'मी सोडुन सारी लाज, अशी बेभान नाचले आज, की घुंगरू तुटले रे !'

अनुवाद ही देखील एक प्रकारे 'नवनिर्मिती' असते. इथे नुसता शब्दार्थ आणायचा नसतो. त्या मागचा भाव आपल्या मातीत मुरून पुन्हा जन्मावा लागतो. 'इतना जोर से नाची आज' पेक्षा 'अशी बेभान नाचले आज' ह्या ओळीतल्या छटा अधिक गहिर्‍या आहेत. या मराठी गाण्याचा पुढचा सगळा प्रवास संपूर्ण माझा आणि त्यामुळे स्वतंत्र आहे.
'बहरली वीज देहांत; उतरले प्राण पायांत.. वार्‍याचा धरुनी हात, अशी बेभान नाचले आज की घुंगरू तुटले रे !'

आज जेव्हा जेव्हा मी ह्या शब्दांकडे मागे वळून पाहतो, तेव्हा तेव्हा माझ्या डोळ्यांसमोर; 'गाईड'मधली 'आज फीर जिने कि तमन्‍ना है। आज फीर मरने का इरादा है।' म्हणणारी वहिदा उभी राहते.
(संपादित)

सुधीर मोघे
गाणारी वाट
सौजन्य- मेनका प्रकाशन, पुणे

* ही लेखकाची वैयक्तिक मते आहेत. या लेखात व्यक्त झालेली मते व मजकूर यांच्याशी 'आठवणीतली गाणी' सहमत किंवा असहमत असेलच, असे नाही.

  इतर संदर्भ लेख