आणि कालिदासांच्या अभिज्ञानशाकुन्तलम् या नाटकातील (अंक ३)-
शकुंतलेच्या तोंडी असलेल्या-
तव न जाने हृदयं मन पुनः कामो दिवापि रात्रावपि ।
निर्घृणं तपति बलीयस्त्वयि वृत्तमनोरयान्यङ्गानि ॥

तसेच राजा दुष्यन्तच्या तोंडी असलेल्या-
इदमनन्यपरायणमन्यथा हृदयसंनिहिते हदयं मम ।
यादि समथेयसे मदिरेक्षणे मदनबाणहतोऽस्मि हतः पुनः ॥

यांवर आधारित आहेत.

  पृथक्‌

ज्याचं नाव कानी आलं तरी अंगांगावर रोमांच उठतात.. ज्याचा मुखचन्‍द्र पाहिला की सारं शरीर चंद्रकांत मण्यासारखं द्रवू लागतं.. तो प्राणेश्वर येतो, मला घट्ट आलिंगन देतो (आणि मी पुरती त्याच्या अधीन होते).. तरीपण, माझ्या वज्रासारख्या कठोर मनात पुन्हा कधीतरी तो मान जन्म घेईल अशी दुष्ट चिंता वाटतेच.

आपल्या प्रियाच्या अनुनयाला झिडकारून नंतर हळहळणारी ही नायिका. तिची सखी तिची निर्भत्सना करून, 'असं तू का वागतेस ?' म्हणून विचारते. तेव्हा नायिका उत्तर देते की जरी माझं त्याच्यावर नितान्त प्रेम आहे तरी माझ्यातला ईर्ष्यामान कसा काय मधेच जागृत होतो ते कळत नाही.

पाण्डवगीतेमधला दुर्योधन जसं म्हणतो 'केनापि देवेन हृदि स्थितेन यथा प्रयुक्तोस्मि तथा करोमि ।' अर्थात, माझा हृदयस्थ देव जसं मला सांगेल तसं मी वागतो. तशीच तिची परवश अवस्था असावी. 'मूळ स्वभाव जाईना, तिचा येळकोट राहीना !'

इथे औत्सुक्य, हर्ष, अनुराग, चिंता इत्यादि अनेक भाव एकत्र आले आहेत. हा श्लोक प्रक्षिप्त आहे असं अर्जुनदेव म्हणतो. परंतु त्याच्यातील भाव एकंदर कवितेशी अनुकूल असल्यानं त्याचा अंतर्भाव केला पाहिजे असंही त्याचं मत आहे.

एकंदरीत, प्रीतीच्या खेळात दूरभिमान हा प्रेमिकांचा वैरी असतो हे अमरूला निश्चित सांगायचं आहे.
(संपादित)

डॉ. लिली जोशी
अमरुची प्रेमकविता- अनुवाद व रसग्रहण
सौजन्य- उन्मेष प्रकाशन, पुणे.

* ही लेखकाची वैयक्तिक मते आहेत. या लेखात व्यक्त झालेली मते व मजकूर यांच्याशी 'आठवणीतली गाणी' सहमत किंवा असहमत असेलच, असे नाही.

  इतर संदर्भ लेख

Please consider the environment before printing.
कागद वाचवा.
कृपया पर्यावरणाचा विचार करा.