स्वतंत्रते भगवती । त्वामहं यशोयुतां वंदे
राष्ट्राचें चैतन्य मूर्त तूं, नीति-संपदांची
स्वतंत्रते भगवति । श्रीमती राज्ञी तू त्यांची
परवशतेच्या नभांत तूंची आकाशी होशी
स्वतंत्रते भगवती । चांदणी चमचम लखलखशी
वंदे त्वामहं यशोयुतां वंदे
गालावरच्या कुसुमीं किंवा कुसुमांच्या गालीं
स्वतंत्रते भगवती । तूच जी विलसतसे लाली
तूं सूर्याचें तेज, उदधिचें गांभीर्यहि तूंची
स्वतंत्रते भगवती । अन्यथा ग्रहण नष्ट तेंची
वंदे त्वामहं यशोयुतां वंदे
मोक्ष-मुक्ति हीं तुझींच रूपें तुलाच वेदांती
स्वतंत्रते भगवती । योगिजन परब्रह्म वदती
जें जें उत्तम उदात्त उन्‍नत महन्मधुर तें तें
स्वतंत्रते भगवती । सर्व तव सहचारी होतें
वंदे त्वामहं यशोयुतां वंदे
हे अधम रक्तरंजिते । सुजन पूजिते । श्री स्वतंत्रते
तुजसाठिं मरण तें जनन तुजवीण जनन तें मरण
तुज सकल चराचर शरण, चराचर शरण, श्री स्वतंत्रते
वंदे त्वामहं यशोयुतां वंदे
| गीत | - | स्वातंत्र्यवीर सावरकर |
| संगीत | - | मधुकर गोळवलकर |
| स्वराविष्कार | - | ∙ लता मंगेशकर ∙ आकाशवाणी गायकवृंद ( गायकांची नावे कुठल्याही विशिष्ट क्रमाने दिलेली नाहीत. ) |
| राग | - | हंसध्वनी |
| गीत प्रकार | - | स्फूर्ती गीत |
टीप - • काव्य रचना- १९०३, पुणे. • 'अन्यथा ग्रहण नष्ट तेची' - सूर्याचें तेज ग्रहणात दिसेनासें होतें आणि समुद्राची थोरवीही अगस्ति ग्रहणात अंजलीत हस्तगत होताच विलुप्त झाली. • प्रथम ध्वनीमुद्रण पुणे आकाशवाणीवर वृंद स्वरात ७ मार्च १९६३ रोजी. |
| अधम | - | नीच, पापी. |
| उदधि | - | समुद्र. |
| जनन | - | जन्म होणे. |
| पद | - | पाय. |
| परवशता | - | गुलामगिरी. |
| युत | - | युक्त, जोडलेले. |
| रक्तरंजित | - | रक्तबंबाळ. |
| राज्ञी | - | राणी. |
| वेदांती | - | ब्रह्मज्ञानी. |
| शिव | - | मंगल, कल्याणकारी. |
| सकल | - | सर्व. |
नेहमी मनात विचार येतो की शब्दांच्या बाबतीत अत्यंत काटेकोर असणारे स्वातंत्र्यवीर सावरकर, नभात आणि आकाशी हे समानार्थी शब्द (एकाच विभक्तीतले) पुनरावृत्ती करून का बरं वापरतील?
ही कविता वाचण्यात कुठे आपली गडबड तर होत नाही ना?
सहज वाटलं की परवशतेच्या नभातच्या ऐवजी तमात असेल का?
परवशतेच्या तमात (मिट्ट अंधारात) तूची आकाशी होशी.. चांदणी चमचम लखलखशी..
पारतंत्र्याच्या या मिट्ट अंधारात ही स्वातंत्र्यलक्ष्मीच चमचमणारी चांदणी बनून मार्ग दाखवणारी होईल, असं तर स्वातंत्र्यवीरांना म्हणायचं नसेल ना?
आमच्या 'महाकवी सावरकर' या कार्यक्रमात आमचे गायक 'तमात' गातात. एका कार्यक्रमाला सावरकर अभ्यासक (सावरकर कुटुंबातल्या) हिमानीताई सावरकर आल्या होत्या.
आपल्या भाषणात त्यांनी तमात म्हंटल्याबद्दल आमच्या गायकांचे आभार मानले व कौतुक ही केलं.
धनश्री लेले
*'आठवणीतली गाणी'वर प्रसिद्ध झालेले ब्लॉग्ज कॉपी-पेस्ट करणे अनधिकृत आणि अनैतिक आहे. या लिखाणाचा कुठल्याही प्रकारे वापर करण्याआधी लेखकाची परवानगी घेणे बंधनकारक आहे.
* ही लेखकाची वैयक्तिक मते आहेत. या लेखात व्यक्त झालेली मते व मजकूर यांच्याशी 'आठवणीतली गाणी' सहमत किंवा असहमत असेलच, असे नाही.
इतर संदर्भ लेख
दाद द्या अन् शुद्ध व्हा !